Płeć, przyjemność i przemoc.
Kształtowanie wiedzy eksperckiej o seksualności w Polsce

Nowa książka Agnieszki Kościańskiej "Płeć, przyjemność i przemoc. Kształtowanie wiedzy eksperckiej o seksualności w Polsce" to fascynująca historia o tym, jak przekonania o seksualności warunkują, jaką trzeba być kobietą, by osiągnąć przyjemność seksualną, a jaką, by być "prawdziwą" ofiarą gwałtu (a nie współwinną). Badania Kościańskiej dotyczą społeczno-kulturowych oraz politycznych wymiarów "kulturalnego" seksu w PRL-u i coraz silniej urynkowionego seksu III RP. Przeszłe i obecne eksperckie narracje dotyczące seksualności odzwierciedlają zmiany w myśleniu o kobietach, mężczyznach oraz przyjemności i przemocy, jakiej doświadczają. Książka jest upłciowioną historią Polski ostatnich dziesięcioleci, opowieścią pokazującą na przykładzie przekonań o seksie, jak rosną wpływy rynku oraz orientacji feministycznej.

Wśród dominujących w Polsce narracji o zapóźnieniu i peryferyjności narodowej nauki "Płeć, przyjemność i przemoc." to także opowieść patriotycznie dowartościowująca. Amerykańscy naukowcy (sic!) mieli z zazdrością patrzeć na osiągnięcia polskiej szkoły seksuologicznej lat 80-tych, a rodzimy pionier nauki "płciownik" Stanisław Kurkiewicz na początku XX wieku miał wzbogacić dyscyplinę o rozważania nad "przewrotnością płciową" (perwersje) i "rówieśnictwem" (homoseksualizm).

Co jednak kluczowe z mojej perspektywy jest to książka o wytwarzaniu wiedzy i władzy w procesie badań. Kościańska opisuje projekt Alfreda Kinseya (ciekawy jest kontekst zatrudnienia w charakterze ankieterów wyłącznie białych, heteroseksualnych, szczęśliwych w małżeństwie Amerykanów) - 12 tysięcy wywiadów, które znacząco przedefiniowały to, co uważamy za seksualną dewiację. Czy też eksperymentalne badanie Williama Mastersa i Virginii Johnson, którzy bazując na próbie 694 współżyjących lub masturbujących się w laboratoriach osób opracowali czterofazowy model reakcji seksualnej tożsamy dla kobiet i mężczyzn oraz dowartościowali masturbację. Mimo że ochotnicy byli zamożni i dobrze wykształceni wyniki badania uogólniono na całą populację i przez lata stanowiły podstawę wiedzy seksuologicznej w USA. Do pionierskich badań nad homoseksualizmem Georga Williama Henry'ego prowadzonych w Nowym Jorku w 1935 roku miało zgłosić się 100 ochotników, by okazać narządy płciowe oraz zrelacjonować swoje seksualne doświadczenia. Jak wszyscy badani prowadzili oni swoistą grę z badaczami, a ich opowieści posłużyły do skonstruowania postrzeganej jako obiektywna wiedzy naukowej.

Okładka książki "Płeć, przyjemność i przemoc." zawiera wizerunek kobiety zmysłowo konsumującej banana, najsłynniejszą chyba realizację Natalii LL. Krytyczka sztuki Agata Jakubowska uważa, że Sztuka konsumpcyjna jest złamaniem schematu dominacji poprzez aktywną rolę przedstawionej w filmie modelki, która kontrastuje z wiązanym z kulturą masową postrzeganiem kobiety jako biernego "obiektu erotycznej kontemplacji" oraz aktywną męskością - tu sprowadzoną do produktów o fallicznym kształcie. Okładka wzmocniła moje skojarzenia z naszą pracą. Jako badacze rynku i opinii uczestniczymy w procesach ciągłego rekonstruowania tożsamości konsumentów i konsumentek, którzy - coraz bardziej świadomi swojej roli - mówią nam otwartym tekstem czyim chcą być targetem i pod jakimi warunkami. W dobie jogurtów, witamin i szamponów różnych dla mężczyzn i kobiet - płeć, przyjemność i przemoc zyskuje nowe wymiary i warto być świadomym tej zmiany.

Anna Maria Szutowicz




Zapraszamy do zapoznania się z pozostałymi recenzjami